9 mei 2021 - Energiearmoede is iets dat steeds meer voorkomt in Nederland. Nu we de omslag moeten maken naar gasloos wonen, rijst de grote vraag hoe dat moet met de woningeigenaren met een kleine beurs. Met de Energieke Club hopen we mensen te "empoweren", zodat je weet hoe energie werkt en hoe jij er zelf mee om kunt gaan. Wij denken dat dit stap 1 is in de energietransitie. In onderstaand artikel wordt duidelijk dat in regio Rijnmond in sommige wijken de helft van de bewoners moeite heeft de energierekening te betalen. Dat moet toch anders kunnen?

Van een 'arm' naar een 'rijk' energiegesprek

In onze ervaring is het ook superfijn als je met jezelf of met je verhuurder in gesprek kunt gaan over je eigen aandeel in de hoogte van je energierekening. Natuurlijk is een deel van je energieverbruik ook afhankelijk van de mate van isolatie, hoeveel ramen je hebt en of de zon goed in je huis kan. En of je techniek efficient werkt is ook een belangrijk deel. Een goed energiegesprek is gebaseerd op dit inzicht in je energiebalans; Als je zelf al het maximale uit je gedrag hebt gehaald als aandeel in deze driehoek Gedrag/natuur/Techniek worden vervolg-acties helder en tastbaar voor iedere betrokkene in het proces.  Je bent een belangrijk inzicht rijker en dat helpt je in beweging komen.

De strijd tegen enorme energiearmoede: ‘Tochtstrips zijn een lapmiddel voor een dieperliggend probleem’

Als Joeke Warmerdam aanbelt voor een gesprek over je energieverbruik, heeft hij geen oordeel. Ook niet als je de verwarming op 22 graden zet terwijl deuren en ramen open staan. Hij loopt met je door het huis, luistert en legt uit welke invloed je gedrag heeft op je energierekening. “Iedereen gaat er maar vanuit dat iedereen alles snapt.”

Dit artikel is geschreven door Laurens Collee voor Rijnmond.

Het Centraal Bureau voor Statistiek en onderzoeksbureau TNO hebben in kaart gebracht in welke wijken in de regio ‘energiearmoede’ heerst. Energiearmoede is wanneer iemand te weinig toegang heeft tot energie in huis. Daar komen vaak financiële problemen en gezondheidsklachten bij kijken. In sommige buurten in Zwijndrecht en Dordrecht heeft de helft van de bewoners moeite de energierekening te betalen. Een aanzienlijk deel is er meer dan 10 procent van hun inkomen aan kwijt.

Dat is het werkterrein van energiecoach Joeke Warmerdam. Hij wordt door de Stichting Drechtse Stromen ingehuurd om langs huizen te gaan voor een gesprek over energie, met een pakket aan oplossingen voor een lagere energierekening. Daar neemt hij per woning twee uur te tijd voor. “Ik kan een rondje door het huis rennen, vertellen wat ze verkeerd doen, wat tochtstrips plakken en de cv-ketel zuiniger inregelen. Dan sta ik zo weer buiten, maar dan neem je mensen niet serieus.”

Kachel aan, raam open

Dus vraagt Joeke zonder oordeel wat mensen comfortabel vinden, of ze tevreden zijn over hun energierekening en of ze zelf een idee hebben hoe ze die kosten omlaag kunnen brengen. “Een energierekening van 200 euro is prima, maar dan wel uit eigen keuze en niet uit onwetendheid of onvermogen. Veel mensen denken bijvoorbeeld nog steeds dat je je raam open moet zetten als je de kachel aan zet, vanuit de gaskachel van vroeger gedacht.”

“Veel bewoners weten niet hoe cv of een thermostaat werkt. Ik neem de tijd om dat serieus uit te leggen. Dan krijg je energiebesparing door een tochtstrip te plaatsen, maar ook gedragsverandering doordat mensen beter snappen wat er gebeurt. Al die kleine beetjes dragen bij aan een lagere energierekening.”

Lapmiddelen

Hoewel Joeke dus blij is met elke tochtstrip die hij plakt, is hij ook kritisch. De oplossing is volgens hem niet alleen een tochtstrip, maar er moet ook een maatschappelijke switch komen. “Betaalbare, moderne huisvesting is de basis van de oplossing. Met alle respect, dit blijven lapmiddelen voor een dieperliggend probleem. Als je fatsoenlijke, betaalbare woningen bouwt, voorkom je in de toekomst dat dit überhaupt nodig is.”

Energiearmoede is ingewikkeld en lastig in cijfers te vangen. Daarom hebben het CBS en TNO verschillende gegevens opgezocht die een indicatie kunnen geven van het probleem. Volgens de onderzoekers is de beste maatstaf een combinatie van twee gegevens: een laag inkomen en een laag energielabel. Ook keken ze naar hoge energierekeningen. Het nadeel daarvan is dat veel energiearmoede onzichtbaar blijft, omdat mensen juist vaak weinig stroom en gas gebruiken uit angst voor een hoge rekening.

Het probleem in kaart gebracht

Deze cijfers moet in kaart brengen waar kwetsbare groepen wonen en waar al winst te behalen is door woningen bijvoorbeeld beter te isoleren. Het onderzoek is gedaan in opmaat naar de energietransitie. De provincie Zuid-Holland snapt dat kwetsbare groepen niet zelf in staat zijn te investeren in meer duurzaam energiegebruik en wil daarom graag weten in welke wijken betaalbare energie nu slecht toegankelijk is, zoals in Dordrecht en Zwijndrecht.

Het CBS en TNO berekenen dat in Schiedam 13 procent van de huishoudens energiearm is. Daarna volgen Rotterdam (12 procent), Dordrecht, Zwijndrecht en Maassluis (10 procent). Landelijk gaat het om 6 procent, in de provincie Zuid-Holland om 8 procent. Sommige wijken in de regio springen eruit. In de Kapiteinflats in Zwijndrecht heerst 57 procent energiearmoede. Rond de Beemster/Purmerhoek in Capelle aan den IJssel 49 procent, in de Nolensbuurt in Schiedam 40 procent en in Zuidwijk in Rotterdam 30 procent. Daarmee is niet gezegd dat al die huishoudens de kachel uithouden, maar in die wijken heeft een aanzienlijk deel van de mensen een minimuminkomen in combinatie met een hoge energierekening of een oud, slecht geïsoleerd huis.

Geen verrassing

Voor de gemeente Dordrecht is het rapport met het hoge percentage aan energiearmoede in die gemeente geen verrassing. De aanpak van armoede en schulden staat hoog op de agenda en er wordt veel in geïnvesteerd, zegt de gemeente. “Een van de vijf pijlers is energiearmoede, dat staat goed op het vizier. Energie besparen kan op veel manieren. We helpen huiseigenaren en verhuurders en we weten al waar het zich afspeelt."

Zo staan 84 woningen in een van de energiearme buurten in de stad, Nieuw Krispijn rond de Anna Paulownastraat, al op de planning om gesloopt te worden. In ruil voor 67 nieuwe eengezinswoningen en 46 galerijappartementen door Trivire. “Die huizen zijn te oud, dat kan echt niet meer.”

Dordrecht reserveert 1 miljoen euro om armere huishoudens te helpen bij het investeren in energiebesparende maatregelen. Een stadsinitiatief als Drechtse Stromen helpt inwoners daarbij met hele concrete tips en oplossingen. Daar is in Dordrecht bijvoorbeeld 70 euro per huishouden voor beschikbaar. Nu alleen nog voor huiseigenaren, vanaf de zomer ook voor huurders.

Mensen uit energiearmoede krijgen is geen technisch proces, maar vooral een sociaal proces, weet ook de Zwijndrechtse welzijnsorganisatie Diverz. “Wij vinden dat je ook mensen met een smalle beurs mee moet nemen in de energietransitie. Een woning van het gas af koppelen kost 30 tot 40 duizend euro per woning. Dat kunnen veel mensen niet betalen”, zegt André Lodder, energieopbouwwerker bij Diverz.

‘Armoede is geen keuze’

Energiecoach Joeke Warmerdam ziet in zijn werk veel vooroordelen over energiearmoede. “Niemand kiest voor armoede. Er heerst een beeld dat, als je arm bent, je niet hard genoeg je best hebt gedaan.” Door dat stigma is er veel schaamte, en daarom zal Joeke nooit iemand bij een huisbezoek vertellen dat hij de zaakjes niet goed op orde heeft.

“Als je stress hebt en je kunt je rekening niet betalen, kun je vaak niet meer helder nadenken. Stress en trauma zetten je hersenen stil. Als ik dan kom met een verhaal over isoleren en ventileren, komt dat niet aan."

Dit artikel is geschreven door Laurens Collee voor Rijnmond.